Chi tiết: Kiến nghị áp dụng điều 217a BLHS về tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp

  2019-04-04

Giới thiệu nội dung kiến nghị mà Công ty luật Hà Dương cùng với các luật sư Nguyễn Minh Anh, Trần Phương Thảo (Công ty luật Trí Minh) đã kiến nghị Ủy ban thường vụ Quốc Hội, Ủy ban tư pháp của Quốc Hội, TANDTC, VKSNDTC liên quan đến việc áp dụng điều 217a BLHS hợp nhất 2017. 

Trong quá trình hành nghề Công ty Hà Dương nhận thấy việc vận dụng, áp dụng các quy định của pháp luật hình sự để xử hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh đa cấp của các cơ quan tiến hành tố tụng còn khiên cưỡng, chưa đúng bản chất hành vi và ý chí chủ quan của bị can, bị cáo. Việc này xuất phát từ sự xung đột giữa nhiệm vụ phòng chống đấu tranh tội phạm, ngăn ngừa các hành vi gây bất ổn cho xã hội, tác động đều nhiều người với yêu cầu về việc xử lý đúng người, đúng tội.

Cụ thể:

Tại Điều 217a BLHS hợp nhất 2017 có quy định về tội danh vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp. Đây là tội danh mới so với BLHS 1999 trước đó. Tại Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 của UBTV Quốc Hội ngày 20/05/2017 trong đó khi bàn về Điều 217a có nêu “Đa số ý kiến ĐBQH đề nghị bổ sung 01 điều luật mới về Tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp để xử lý hình sự hành vi kinh doanh đa cấp trái phép, tránh để xảy ra hậu quả rồi mới xử lý về Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản như một số vụ án liên quan đến kinh doanh đa cấp vừa qua…

UBTVQH nhận thấy, kinh doanh đa cấp là phương thức kinh doanh hiện đại, nếu tuân thủ đúng pháp luật thì sẽ phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, nếu kinh doanh theo phương thức đa cấp mà vi phạm quy định của pháp luật thì sẽ tiềm ẩn nguy cơ gây ra hậu quả rất lớn. Thực tế vừa qua, nhiều vụ kinh doanh đa cấp vi phạm quy định của pháp luật đã gây thiệt hại cho hàng chục nghìn người, chủ yếu là người dân nghèo ở các vùng nông thôn.

Vì vậy, tiếp thu ý kiến của đa số ĐBQH và theo đề nghị của Chính phủ, dự thảo Luật đã bổ sung Điều 217a - Tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp”.

Điều này cho thấy phần nào thực tế rằng, trước đây một số hành vi chỉ đơn thuần vi phạm pháp luật về kinh doanh đa cấp để thu lợi bất chính, người vi phạm không có mục đích chiếm đoạt tài sản (thậm chí có trường hợp do quản lý tài chính yếu kém còn phải bù lỗ cho người tham gia) nhưng khi xảy ra hậu quả, tác động đến nhiều người dân ở nhiều địa phương các cơ quan tiến hành tố tụng đứng trước yêu cầu ngăn chặn, xử lý nghiêm để đảm bảo an ninh trật tự buộc phải xử lý hình sự. Tuy nhiên do không có tội danh tương ứng nên các cơ quan tiến hành tố tụng có xu hướng áp dụng tôi Lừa đảo chiếm đoạt tài sản để xử lý vì thời điểm trước ngày 01/01/2018 chưa có tội phạm riêng về vi phạm về kinh doanh theo phương thức đa cấp. Đây là tội danh mới nhưng thực tế lại là một tình tiết có lợi cho các bị can, bị cáo có liên quan vì họ sẽ được xử lý đúng bản chất của hành vi.

Khi BLHS hợp nhất 2017 có hiệu lực vào ngày 01/01/2018 thì theo hướng dẫn tại Nghị quyết số 41/2017/QH14 của Quốc hội ngày 20/06/2017 của UBTVQH vầ các văn bản hướng dẫn có liên quan của TANDTC và VKSNDTC hướng dẫn các cơ quan tiến hành tố tụng không áp dụng quy định về tội danh mới với những hành vi phạm tội xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện, đang bị điều tra, truy tố, xét xử. Đối với những trường hợp này vẫn áp dụng quy định tương ứng của các văn bản quy phạm pháp luật về hình sự có hiệu lực trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018 để giải quyết.

Hướng dẫn này dẫn đến tình trạng các bị can, bị cáo có hành vi vi phạm về kinh doanh đa cấp để thu lợi bất chính hoặc gây thiệt hại cho người tham gia trước ngày 01/01/2018 khi bị phát hiện và gây hậu quả thì sẽ bị áp dụng tội danh Lừa đảo chiếm đoạt tài sản để xử lý bất kể thời điểm xử lý là sau ngày 01/01/2018. Mặc dù bản chất hành vi của họ phù hợp với tội Vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp quy định Điều 217a BLHS hợp nhất 2017; tuy nhiên theo hướng dẫn nêu trên thì trường không thể áp dụng tội danh này được.  

Vì vậy để đảm bảo việc xử lý các bị can, bị cáo được công bằng, đúng bản chất hành vi phạm tội của mình và cũng để các cơ quan tiến hành tố tụng không bị khiên cưỡng trong việc xử lý các hành vi vi phạm này chúng tôi kính đề nghị UBTVQH, UBTP của Quốc Hội, TANDTC và VKSNDTC cần sửa đổi hoặc kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền sửa đổi các văn bản hướng dẫn thi hành BLHS hợp nhất 2017 theo hướng đối với các hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh đa cấp, kể cả xảy ra trước ngày 01/01/2018 nhưng sau ngày 01/01/2018 mới điều tra, truy tố hoặc xét xử thì các cơ quan tiến hành tố tụng cần xem xét, đánh giá bản chất hành vi của bị can, bị cáo nếu phù hợp với tội Vi phạm về kinh doanh theo phương thức đa cấp thì áp dụng Điều 217a BLHS hợp nhất 2017 thì được phép áp dụng tội danh này để xử lý.”
 

Hà Nội tháng 04 năm 2019